Wet- en regelgeving

Zorgplicht (Besluit bodemkwaliteit)
De zorgplicht houdt in dat als de toepasser weet of redelijkerwijs kan vermoeden dat nadelige gevolgen kunnen optreden door het toepassen van een bouwstof, grond of baggerspecie, de toepasser maatregelen moet nemen om verontreiniging te voorkomen of zoveel mogelijk te beperken.

Handelingskader voor hergebruik van PFAS-houdende grond en baggerspecie 
De advieslijst voor PFAS benoemt de 30 PFAS-verbindingen waarop geanalyseerd moet worden. Als op basis van vooronderzoek verwacht wordt dat ook andere dan in deze advieslijst opgenomen PFAS-verbindingen verhoogd voor kunnen komen in de (water)bodem, bijvoorbeeld in geval van een puntbron, moet het parameterpakket voor PFAS uitgebreid worden met de specifieke te verwachten PFAS-verbindingen.

De toepassingswaarden in het handelingskader betreffen een generieke aanbeveling aan toepassers en bevoegde gezagen voor invulling van de zorgplichten bij het toepassen van PFAS-houdende grond en baggerspecie.

Minimalisatieverplichting
Verplichting voor bedrijven om de lozing en uitstoot van 100 PFAS-verbindingen naar lucht en water te vermijden, of te minimaliseren zoals bepaald in de omgevingsvergunning die wordt afgegeven door de lokale omgevingsdienst.

REACH (Europa)
Producenten en importeurs van chemische stoffen moeten alle stoffen registreren en aangeven of de stof schadelijk is

Op 24 augustus 2022 publiceerde de Europese Commissie aanbevelingen voor maximale residuen van PFAS in diverse levensmiddelen. Daarnaast gaat Uitvoeringsverordening (EU) 2022/1428 over de wijze van bemonstering en de analysemethode. De Europese Commissie voert de druk in Europa daarmee verder op om PFAS in voeding te reduceren.

Onlangs maakte de Europese Commissie bekend dat voedselproducenten van vis, vlees, eieren en schaal- en schelpdieren verplicht zijn om hun producten te controleren op de aanwezigheid van PFAS. Deze nieuwe normen volgens Verordening (EU) 2022/2388 zijn ingegaan op 1 januari 2023 en vervangen de aanbevelingen die tot nu toe golden voor deze productgroepen. Er gelden nu dus normen voor PFOS, PFOA, PFNA, PFHxS én voor de som van deze soorten PFAS per specifiek product.
Kortom: boeren, telers en voedselproducenten zijn nu verplicht om te monitoren op PFAS.

Voor andere productgroepen blijven de aanbevelingen gelden voor maximale residuen van PFAS, die de Europese Commissie publiceerde op 24 augustus 2022.

Groenten & fruit, melk en babyvoeding
Welke aanbevelingen gelden er voor maximale residuen van PFAS in groenten & fruit, melk en babyvoeding? In Aanbeveling (EU) 2022/1431 staat vermeld: “De bepaalbaarheidsgrenzen van de analysemethoden zouden lager of gelijk moeten zijn aan 0,002 μg/kg voor PFOS, 0,001 μg/kg voor PFOA, 0,001 μg/kg voor PFNA en 0,004 μg/kg voor PFHxS.”

Volgens het RIVM heeft iedere Nederlander PFAS in het bloed. Uit verschillende Europese onderzoeken blijkt volgens het Europees Chemicalien Agentschap ( ECHA (European Chemicals Agency)) dat mensen in de EU gemiddeld 3,5 nanogram PFOA per milliliter bloedserum hebben. In een RIVM-onderzoek in 2016 is in het bloed van een groep Nederlandse volwassenen een gemiddelde van 3,4 nanogram PFOA per milliliter bloedserum aangetroffen. EFSA (Europese Voedselveiligheidsautoriteit) vermeldt in haar opinie Europa-breed een gemiddelde waarde van 2,1 nanogram PFOA per milliliter bloedserum.

De EFSA stelt de maximale grenswaarde op 4,4 ng/kg lichaamsgewicht
aan PFAS-inname per week. Dit is de maximale hoeveelheid waaraan iemand mag worden blootgesteld, zonder dat gevolgen voor de gezondheid worden verwacht.

Eurofins Belgium is aangesteld voor bloedonderzoeken PFAS in Vlaanderen, om de gevolgen van de productie van PFAShoudende producten voor de lokale omgeving in kaart te brengen. Ook hier geldt dat meten en het in kaart brengen van de PFAS-problematiek een eerste stap is, zolang er geen methoden zijn om de stoffen uit het lichaam te krijgen.

Regelgeving voor non-food (met effect op food)
PFAS kunnen ook in het milieu en het lichaam terechtkomen via voedselverpakkingen. PFAS-verbod voedselcontactmaterialen: PFOA, PFOS, PFNA en PFHxS behoren in Nederland sinds 1 juli 2022 tot de verboden stoffen in voedselcontactmaterialen volgens de Warenwetregeling. Daarin is aangegeven dat de vier soorten PFAS niet meer mogen voorkomen in voedselcontactmaterialen. Ook niet door contaminatie of na een afbraakproces.

In de praktijk zitten deze verboden stoffen vooral in oliebestendige coatings van papieren of kartonnen verpakkingsmaterialen. Denk bijvoorbeeld aan pizzadozen, frietzakjes of popcornbakjes. Dit heeft gevolgen voor Nederlandse producenten, retailers en verpakkingsfabrikanten én partijen die leveren aan de Nederlandse markt. Deze regels gelden niet in alle Europese lidstaten.

Reductie van plastics versus voedselveiligheid en PFAS-risico’s
De reductie van plastic en een verbod op veel soorten wegwerpplastics zorgt ervoor dat producenten, retailers en horeca op zoek gaan naar alternatieve materialen om voedsel of dranken te verpakken of aan te bieden. Tijdens deze zoektocht, is men zich niet altijd bewust van de risico’s rond PFAS en andere stoffen die negatieve gevolgen kunnen hebben voor onze gezondheid. Wij adviseren bij een wissel van verpakkingsmateriaal of andere voedselcontactmaterialen dan ook om altijd expliciet te controleren of de materialen geen PFAS of andere potentieel schadelijke stoffen bevatten en of de materialen passen bij het gebruik, zoals hergebruik of voor een warme substantie:

• Vraag om een DOC-verklaring waaruit blijkt dat bepaalde stoffen, zoals PFAS, BPA, MOSH en MOAH) niet voorkomen in het voedselcontactmateriaal. En waaruit blijkt dat het materiaal geschikt is voor gebruik met voeding.
• Test steekproefsgewijs of uw voedselcontactmaterialen inderdaad geen PFOA, PFOS, PFNA, PFHxS of andere PFAS of schadelijke stoffen bevatten.

Nederland heeft samen met Denemarken, Duitsland, Noorwegen en Zweden een voorstel voor een algeheel Europees PFAS-verbod gemeld bij het Europese chemicaliën agentschap (ECHA) op 15 juli 2021. In het voorstel van de vijf landen staat dat alle schadelijke PFAS in één keer verboden gaan worden. De verwachting is dat in 2025/2026 wetgeving ingaat die PFAS in consumentenproducten verbiedt in de EU. Gebruik van PFAS voor ‘essentiële toepassingen’ mag voorlopig nog wel, hoewel ook die op termijn uitgefaseerd zullen moeten worden. Denk aan brandweerkleding, gebruik in medische toepassingen en mogelijk ook brandblusschuim voor heel grote industriële branden. Bovendien zal er
waarschijnlijk een overgangstermijn gelden van 1,5 jaar, na de ingang van de wetgeving. In Amerika is gebruik van alle PFAS in voedselverpakkingsmateriaal in veel staten al verboden.

Regelgeving voor water
Vóór 12 januari 2023 moeten de Europese lidstaten de Europese Drinkwaterrichtlijn (EU 2020/2184) omzetten naar lokale wetgeving. Deze richtlijn (EU 2020/2184) kent een strenge norm als het gaat om PFAS-gehalten. Eigenaren en exploitanten van eigen drinkwatervoorzieningen (eigen winningen) zullen te maken krijgen met wijzigingen in het wettelijk verplichte meetprogramma van hun eigen winning. Ook als de eigen winning minder dan 100m3 per dag levert of minder dan 500 mensen van drinkwater voorziet, zal het meetprogramma worden uitgebreid met enkele onderzoeksparameters, zoals onder andere PFAS en Bisphenol A. Naar verwachting moet u op 12 januari 2026 voldoen aan de normen voor de nieuwe parameters. Eigenaren van eigen winningen hebben dus drie jaar de tijd om passende maatregelen te nemen als er bijvoorbeeld PFAS in hun water zit.